Fjala “musharake” është me origjinë arabe dhe fjalë për fjale do të thotë pjesëmarrje, ndarje. Në kontekst të biznesit e tregtisë, kjo do të thotë ndërmarrje e përbashkët, ku të gjithë pjesëmarrësit e ndajnë fitimin ose humbjen e investimit të përbashkët. Kjo është një alternativë ideale përballë financimit të mbështetur në kamatë me efekte afatgjata si për prodhimin ashtu edhe për distribuimin e të mirave në shoqëri. Në ekonominë kapitaliste moderne, kamata është instrumenti i vetëm i cili pa kurrfarë dallimi përdoret në financimin e çfarëdo lloji. Meqë Islami e ka ndaluar kamatën, ky instrument nuk mund të përdoret për të siguruar asnjë lloj fondi. Për këtë, musharakeja mund të luajë rol vendimtar në një ekonomi të mbështetur mbi parimet islame.
Kamata paracakton një përqindje fikse të të ardhurave prej një huaje të lëshuar nga financieri, pa marrë parasysh fitimin ose humbjen që e ka realizuar debitori (borxhliu), ndërsa musharakeja nuk parasheh përqindje fikse për këto të ardhura. Për më tepër, të ardhurat në musharake mbështeten në fitimin e vërtetë të realizuar nga investimi i përbashkët. Financieri në një hua kamatësjellëse nuk mund të pësojë humbje, ndërkaq financieri në musharake mund të pësojë humbje, nëse investimi i
përbashkët dështon të sjellë fitime. Islami kamatën e ka cilësuar si një instrument të padrejtë financimi, sepse ajo rezulton me padrejtësi ose për kreditorin (huadhënësin) ose për debitorin (huamarrësin). Nëse debitori pëson humbje, do të ishte e padrejtë që kreditori të kërkonte përqindje fikse të të ardhurave; po kështu, nëse debitori realizon një përqindje të lartë të fitimit, do të ishte e padrejtë që kreditorit t’i jepet vetëm një pjesë e vogël nga fitimi e pjesa tjetër t’i mbetej debitorit.
Në sistemin ekonomik modern, bankat janë ato që paratë e depozituesve ua japin si hua industrialistëve dhe tregtarëve. Nëse industrialistët kanë vetëm 10 milionë të vetat dhe kërkojnë 90 milionë nga banka duke i investuar kështu në një projekt të madh profitabil, kjo do të thotë se 90 % e projektit është krijuar me paratë e depozituesve dhe vetëm 10 % me kapitalin e vetë atyre. Nëse ky projekt i madh sjell fitime enorme (të jashtëzakonshme), vetëm një pjesë e vogël, pra prej 14-15 % do t’u shkojë depozituesve nëpërmjet bankës, kurse gjithë pjesa e mbetur do t’u shkojë industrialistëve, kontributi i vërtetë në këtë projekt i të cilëve nuk është më shumë se 10 %. Madje edhe kjo pjesë e vogël prej 14-15% do të merret prapë nga ana e industrialistëve, sepse këtë pjesë ata e përfshijnë në koston e
prodhimit të tyre. Rezultati i fundit i kësaj është se i gjithë fitimi i kësaj ndërmarrjeje shkon te personat, kapitali i të cilëve nuk i kalon 10 % nga investimi i përgjithshëm, ndërsa njerëzit që kishin investuar me 90 % nuk marrin më tepër se përqindjen e fiksuar të kamatës të cilën ata shpesh e ripaguajnë përmes çmimeve të rritura të prodhimit. Nga ana tjetër, nëse në një situatë ekstreme industrialistët falimentojnë, humbja e tyre nuk e tejkalon 10 %, kurse pjesën prej 90 % tërësisht e
bart banka, dhe në disa raste, depozituesit. Kështu pra, përqindja e kamatës është shkaktari kryesor i humbjes së baraspeshës në sistemin e distribuimit (shpërndarjes), e cila ka një tendencë të vazhdueshme në favor të pasanikëve dhe kundër interesave të varfanjakëve.
Përkundër kësaj, Islami ka një parim të prerë për financierin. Sipas parimeve islame, një financier duhet të vendosë nëse huan e jep për t’i ndihmuar debitorit për arsye humanitare apo dëshiron të marrë pjesë në fitimet e tij. Nëse dëshiron t’i ndihmojë debitorit, duhet të heqë dorë nga kërkimi i çfarëdo teprice mbi kryegjënë e huas, ngase qëllimi i tij është t’i ndihmojë atij. Ndërkaq, nëse ai dëshiron të marrë pjesë në fitimet e debitorit të tij, është e domosdoshme që ai të pajtohet të marrë pjesë edhe në humbjet që mund t’i pësojë ai. Kështu, të kthyerat e financierit në musharake janë lidhur (kushtëzuar) me fitimet reale të realizuara në ndërmarrje. Sa më të mëdha të jenë fitimet e ndërmarrjes, po aq të larta do të jenë përqindjet e të kthyerave të financierit. Nëse ndërmarrja realizon fitime enorme, të gjithë këtë nuk mund ta mbështjellin vetëm industrialistët, porse atë do ta ndajnë njerëzit e thjeshtë
si depozitorë të bankës. Në këtë mënyrë, musharakeja tregon prirje për t’i favorizuar njerëzit e thjeshtë e jo vetëm pasanikët.
Kjo është filozofia bazë e cila sqaron se përse Islami e ka sugjeruar musharakenë si një alternativë përballë financimit të mbështetur në kamatë. Nuk ka dyshim se musharakeja bart një numër problemesh praktike në implementimin e plotë të saj si një mënyrë universale financimi. Ndonjëherë mendohet se
musharakeja është një instrument i vjetër i cili nuk mund ta ruajë hapin me nevojën gjithnjë në rritje për transaksione të shpejta. Mirëpo, ky supozim mbështetet në mungesën e njohurive përkatëse lidhur me parimet e musharakesë. Në fakt, Islami nuk ka paraparë ndonjë formë apo procedurë specifike për musharakenë. Ai vetëm ka vënë disa parime të përgjithshme që mund të akomodojnë forma e procedura të shumta. Një formë a procedurë e re në musharake nuk mund të refuzohet thjeshtë pse nuk e ka shembullin në të kaluarën. Në të vërtetë, çdo formë e re mund të pranohet nga Sheriati përderisa nuk shkel ndonjë parim bazë të Kur’anit të shenjtë, Sunnetit ose të konsenzusit të juristëve muslimanë. Prandaj, nuk është e domosdoshme që musharakeja të implementohet vetëm në formën e saj të vjetër tradicionale.
Kjo seri artikujdsh përmban një diskutim të parimeve bazë të musharakesë dhe mënyrën se si ajo mund të implementohet në kontekst të biznesit dhe tregtisë moderne. Ky diskutim ka për synim ta prezantojë musharakenë si një formë moderne të financimit duke mos i shkelur në asnjë mënyrë parimet bazë të saj.
Musharakeja është prezantuar duke u referuar në librat e jurisprudencës islame dhe në problemet kryesore me të cilat mund të ndeshemi gjatë zbatimit të saj në një situatë moderne. Shpresojmë që ky diskutim i shkurtër të hapë horizonte të reja në të menduarit e juristëve dhe ekonomistëve muslimanë dhe të ndihmojë në implementimin e një ekonomie të vërtetë islame.
